Birol BOZKURT
Borsa İstanbul’da yabancı yatırımcı oranı tarihi düşük seviyelere geriledi. 2000’li yılların başından itibaren borsada yüzde 50’nin üzerinde seyreden yabancı oranı, son yıllarda hızlı bir düşüş trendine girerek yüzde 30’ların altına indi.
Borsa İstanbul’un art arda rekorlar kırdığı bir dönemde yabancıların son 5 yıldır satış tarafında olduğu görülürken, yerli yatırımcı sayısının 5 milyona yaklaştığı bu dönemde yabancı yatırımcı sayısında düşüş yaşandı. Toplamda yüzde 1’e.
Uzmanlara göre 2018’den bu yana sadece satış tarafında yer alan yabancının çıkışta iki faktör öne çıkıyor. Ekonomi politikalarındaki sert değişiklik ve Türkiye’nin yatırım yapılabilir notunun düşmesi…
AK Parti’nin iktidara geldiği 2003 yılında yabancılar 1 milyar 9 milyon dolarlık net alım yaptı. Takip eden 5 yılda sadece alım tarafında yer alan yabancı yatırımcı, küresel krizin yaşandığı 2008 yılına kadar alım tercihini değiştirmedi. 2008’de 2 milyar 988 milyon dolarlık hisse satışı yapan yabancı yatırımcı, 3 yıl sonra yeniden alıma döndü. Yabancı yatırımcı 2011’de 1 milyar 974 milyon dolarlık, 2013’te 399 milyon dolarlık satış yaptı. 2015’te 2 milyar 524 milyon dolarlık hisse satışı yapan yabancı yatırımcı. 2018’den sonraki 5 yılın tamamında satış tarafındaydı. 5 yılda toplam 13 milyar 232 milyon TL’lik hisse satışı gerçekleşti.
Takas oranı tarihi dipte
2003-2012 yıllarında 3 büyük kredi derecelendirme kuruluşunun Türkiye’nin ülke kredi notunu yükseltmesi, 2012 ve 2013 yıllarında ise notun “yatırım yapılabilir” seviyenin üzerine çıkarılmasıyla bu dönemde ülkeye yoğun bir yabancı yatırımcı girişi olmuştur. 2016 yılından sonra ülke kredi notlarında indirimler olurken, döviz kuru 2020 yılı ortalarına kadar aynı seviyede kalmıştır.
Borsada yabancı yatırımcıların 2012 yılı sonunda yüzde 67 olan döviz kuru, 6 Nisan itibarıyla yüzde 28,25 ile tarihi baz seviyesine geriledi. 2020 yılının ortalarına kadar yüzde 65 seviyesinde olan bu oran, bu tarihten sonra sert bir düşüş kaydetti. 2020 yılı ortalarına gelindiğinde dolaşımdaki hisse senetlerinin yaklaşık üçte ikisine yabancılar sahipken, son verilere göre borsadaki yabancı sahipliği üçte bire geriledi.
Yabancıların hisse senedi alma süresi 29 güne indirildi
2012-2020 ortasında döviz kuru ortalama yüzde 65’lerde kalsa da hisse elde tutma süresi önemli ölçüde kısaldı.
TÜYİD’in verdiği bilgiye göre, yabancıların 2012 yılı sonunda 389 gün olan hisse senedi alma süresi 2020 yılı sonunda 74, 2022 yılı sonunda ise 29 güne indi. yabancıların hisse senedi alma süresi 10’da birin altına inmiş, yerli yatırımcılarda yabancılar kadar olmasa da düşüş gözlemlenmiştir. Yerli yatırımcıların 2012 yılı sonunda 46 gün olan hisse senedi alma süresi, 2022 yılı sonunda 27 güne düşmüştür.
Ülkenin notunun düşmesiyle yabancı da ayrıldı
BLG Finansal Danışmanlık ve Eğitim Kurucusu Belgin Maviş, Borsa İstanbul’da son 5 yılda yabancı yatırımcıların azalmasının en değerli sebebinin Türkiye’nin yatırım yapılabilir notunun düşmesi olduğuna işaret ederek, şunları söyledi: Son 2 yıla baktığımızda yabancı oranı tarihin en düşük seviyesi olan yüzde 28’e geriledi. Türkiye ekonomisine yönelik endişeler, Merkez Bankası’nın uygulamaları, enflasyon veya büyüme noktasındaki yol ayrımı, yabancı yatırımcıların alışık olmadığı bir sistemin uygulanması Borsa İstanbul’da yabancı yükünün azalmasının nedenleri olarak sayılabilir.
Yabancı seçimden sonra izle ve gör moduna geçecek
Seçimlerden sonra yabancı yatırımcıların izle gör politikası izleyeceğini söyleyen Maviş, “Seçimlerden sonra olası değişimler sonrası dövizin borsaya girmesi zaman alacak. Döviz kurları, faiz oranları ve enflasyondaki değişiklikleri ve yeni ekonomi programının uygulanmasını bekleyecekler. Olası bir değişiklik durumunda yabancı yatırımcının ağırlığını görmek için Eylül-Ekim aylarını beklememiz gerekecek” dedi.
Para ve maliye politikasını anlamada zorluk
Phillip Capital İç Piyasalar Küme Lideri Üzeyir Doğan, yabancı yatırımcıların Türkiye’nin son yıllarda uygulamaya koyduğu para ve maliye politikalarını anlamakta zorlandıklarını belirterek, “Yabancı yatırımcılar politikalarını anlamakta zorlanırken, döviz kurlarındaki artışlar ve döviz kuru dönemsel TL swap maliyetlerindeki artış da borsaya yabancı ilgisini azalttı. Seçim sürecinin başlamış olması ve seçimle ilgili belirsizlikler bu dönemde borsadaki yabancı yatırımları olumsuz etkiliyor. Son dönemde döviz kurunda daha fazla düşüş yaşanmadığı için kalan pozisyonların çok daha uzun vadeli veya stratejik portföyler olduğunu düşünüyoruz.
Seçim gündemden çıkınca yabancı geri dönecek
Seçim sonrası seçim tartışmalarının 2028 yılına kadar ortadan kalkacağına işaret eden Doğan, “Seçim sonrası yönetim ve sistem tartışmaları, bir sonraki Cumhurbaşkanlığı seçiminin yapılacağı 2028 yılına kadar ülke gündeminden düşerse ve ekonomi politikaları önceliklendirilirse, yeni beklenti yabancı yatırımcılar tarafından karşılanabilir. Borsa İstanbul’un ve dolayısıyla endeksteki birçok payın, yurt dışı emsallerine ve kendi tarihsel çarpanlarına göre oldukça iskontolu olduğunu, yani potansiyellerinin yüksek olduğunu düşünüyoruz. Seçim sonunda döviz kurları ve faizler açısından daha öngörülebilir bir tablonun ortaya çıkması, yabancı yatırımcıların bu potansiyeli takip etmesine neden olabilir.
